Viti 2025 ishte një vit vendimtar për inteligjencën artificiale (AI). Ajo u shndërrua në një forcë ekonomike që mbështeti tregjet financiare dhe në një instrument gjeopolitik që po riformëson rivalitetin mes fuqive të mëdha shkruan revista e njohur The Time. Ndikimi i saj ishte njëkohësisht global dhe thellësisht personal, duke ndryshuar mënyrën se si mendojmë, shkruajmë dhe ndërveprojmë.

Për shkak të ritmit shumë të shpejtë të zhvillimit dhe përhapjes së teknologjisë, ndjekja e fushës është bërë sfiduese. Më poshtë mund të lexoni në mënyrë përmbledhur pesë zhvillimet kryesore të vitit 2025 në fushën AI sipas The Time.

Kina mori kryesimin në AI me burim të hapur

Deri në vitin 2025, Shtetet e Bashkuara ishin lideri i pakontestueshëm në AI. Shtatë modelet më të mira ishin amerikane dhe investimet në SHBA ishin gati 12 herë më të mëdha se ato në Kinë. Kjo situatë ndryshoi më 20 janar, kur kompania kineze DeepSeek publikoi modelin R1.

Modeli DeepSeek R1 u rendit shpejt i dyti në tabelën e “Artificial Analysis”, pavarësisht se u trajnua me një kosto shumë më të ulët se konkurrentët perëndimorë, duke shkaktuar rënie të ndjeshme të kapitalizimit të tregut të Nvidia. Presidenti amerikan Donald Trump e cilësoi këtë zhvillim si një “sinjal zgjimi”.

Ndryshe nga modelet perëndimore, DeepSeek R1 është me burim të hapur dhe i aksesueshëm falas. Sipas studiuesve, kjo qasje ka rritur ndikimin kulturor dhe shkencor të Kinës në ekosistemin global të IA-së. Edhe pse OpenAI publikoi më vonë një model të ngjashëm, Kina u shfaq si lidere në fushën e modeleve me burim të hapur.

Inteligjenca artificiale nisi të “arsyetojë”

Modelet e reja të ashtuquajtura “reasoning” shënuan një hap cilësor përpara. Ndryshe nga versionet e hershme, këto modele përdorin procese të brendshme arsyetimi për t’iu përgjigjur pyetjeve komplekse. Sipas drejtuesve shkencorë të Google DeepMind, kjo përfaqëson fuqinë reale të IA-së.

Në vitin 2025, këto modele fituan medalje ari në Olimpiadën Ndërkombëtare të Matematikës dhe ndihmuan në zbulime të reja shkencore. Google DeepMind njoftoi gjithashtu se modeli Gemini Pro kontribuoi në përmirësimin e vetë procesit të trajnimit, një zhvillim që ka ngjallur debat mbi vetëpërmirësimin e IA-së.

Trump shpalli synimin për të “fituar garën”

Administrata e dytë e Donald Trump ndryshoi qasjen amerikane ndaj IA-së, duke u fokusuar më shumë te konkurrenca globale sesa te rregullimi. U shfuqizuan disa urdhra rregullatorë të mëparshëm dhe u shpall Projekti Stargate, një investim prej 500 miliardë dollarësh për infrastrukturën e IA-së, në bashkëpunim me OpenAI, Oracle dhe SoftBank.

Megjithatë, politikat e reja kanë ngritur shqetësime për ndikimin mjedisor dhe për mbrojtjen e qytetarëve, veçanërisht fëmijëve dhe punëtorëve.

Investimet iu afruan shifrës 1 trilion dollarëve

Gjatë vitit 2025, shpenzimet për qendrat e të dhënave dhe fuqinë llogaritëse u rritën ndjeshëm, duke iu afruar shifrës 1 trilion dollarë. Ky cikël investimesh të ndërsjella mes kompanive të mëdha teknologjike e çoi Nvidia drejt një vlerësimi rekord në treg.

Ekspertët paralajmërojnë se përqendrimi i madh i kapitalit dhe ndërvarësia e kompanive përbëjnë rrezik për stabilitetin financiar, nëse tregu përballet me një kthesë negative.  Marrëdhëniet mes njerëzve dhe makinave u bënë më të ndërlikuara

Njerëzit hynë në marrëdhënie me makinat

Për 16-vjeçarin Adam Raine, ChatGPT fillimisht ishte një ndihmës i dobishëm për detyrat e shkollës. “Mendoja se ishte një produkt i sigurt dhe shumë i mirë,” tha për TIME babai i tij, Matthew. Por kur Adam i besoi chatbot-it mendime të rënda vetëdëmtuese, sipas raportimeve, ai mori përgjigje që i konfirmonin dhe i nxisnin ato mendime.

Sipas The New York Times, Adam i shprehu chatbot-it dëshirën që dikush ta vinte re dhe ta ndalonte. Chatbot-i u përgjigj me një mesazh që ta trajtonte bisedën si një hapësirë ku Adami “shihej” dhe dëgjohej. Adam Raine vrau veten një muaj më pas.

“Viti 2025 do të kujtohet si viti kur inteligjenca artificiale nisi të na dëmtojë,” tha Jay Edelson, avokati i familjes Raine. Nga ana e saj, OpenAI deklaroi në një reagim se vdekja e Adamit lidhej me “keqpërdorimin” e produktit. “Kuptuam se disa sinjale të përdoruesve po optimizoheshin në një masë që nuk ishte e përshtatshme,” tha Nick Turley, drejtues i ChatGPT.

Kompanitë e inteligjencës artificiale, përfshirë OpenAI dhe Character.AI, kanë vendosur masa korrigjuese dhe mekanizma mbrojtës pas një vale padish dhe një vëmendjeje të shtuar nga Uashingtoni. “Me përditësimet e modeleve tona kemi arritur të ulim në mënyrë të matshme dhe sistematike përhapjen e përgjigjeve problematike,” tha Turley.

Sipas drejtuesve të këtyre platformave, përditësimet e modeleve kanë ulur ndjeshëm përgjigjet e papërshtatshme, por debati mbi përgjegjësinë dhe etikën e AI mbetet i hapur.