Kënga që mësove në fëmijëri nuk ishte një përrallë. Ajo ishte jehona e një vajze të vërtetë, e një mëngjesi të vërtetë dimri dhe e një qengji që s’duhej të kishte mbijetuar kurrë.

“Mary had a little lamb…”

E këndove pa ditur kurrë historinë që fshihej pas atyre fjalëve.

Por Mary ishte e vërtetë.

Dhe po ashtu edhe qengji i saj.

Gjithçka filloi një mëngjes të ftohtë marsi të vitit 1815 në Sterling, Massachusetts. Mary Sawyer, nëntë vjeç, po ndihmonte të atin me punët e stallës kur gjetën që njëra nga delet kishte pjellë binjakë gjatë natës. Njëri qengj qëndronte i fortë pranë nënës. Tjetri ishte shtrirë i pajetë në kashtë, me frymë të dobët, i braktisur dhe drejt shuarjes.

Mary u ul në gjunjë pranë tij, me duart që i dridheshin. Qengji ishte akull i ftohtë, shumë i dobët për të pirë qumësht, madje shumë i dobët edhe për të ngritur kokën. I ati tundte kokën me trishtimin e njohur të një bujku që e ka parë këtë skenë më parë.

“Nuk do ta hedhë, Mary. Më mirë lëre ashtu.”

Por Mary nuk mundi. Ajo ndjeu diçka të ngrihej në kraharor, aftësinë e butë dhe kokëfortë për t’i dhënë një shans këtij krijese të pafuqishme.

Ajo lutej, ngulte këmbë. Më në fund, i ati u dorëzua.

Mary e mbështolli qengjin e brishtë me një rrobë të vjetër dhe e mori në shtëpi. Nëna e lejoi ta provonte, megjithëse e paralajmëroi që gjasat ishin të pakta. Gjatë tërë natës, Mary qëndroi pranë zjarrit, duke përkundur atë tufë të zbehtë dhe drithëruese, duke i dhënë pika qumështi të ngrohtë, duke u lutur që të mos i shuhej në krahë.

Në agim, kundër çdo pritshmërie, qengji u ngrit në këmbë.

Në ditët që pasuan, Mary e riktheu në jetë me dashurinë e zjarrtë që vetëm një fëmijë mund të japë. E ushqeu, e ngrohu, e pastroi, i fliste dhe e mbante pranë vetes. Ngadalë, besimi i qengjit u kthye në diçka më të thellë, një lidhje aq e fortë sa që ai e ndiqte kudo.

Dhe kështu vargu u bë i vërtetë: “Kudo që shkonte Mary, qengji e ndiqte pas.”

Një mëngjes, Mary po nisej për në shkollë kur vëllai i saj i madh, Nat, pa qengjin duke ecur drejt saj. Duke qeshur, i tha: “Merre me vete. Pse jo?”

Mary hezitoi. Ajo i dinte rregullat e shkollës. Por dashuria për krijesën e vogël triumfoi.

Ajo e fshehu qengjin nën bankë në shkollën e vogël një-klasëshe të Redstone. Për pak, gjithçka shkoi mirë. Por pastaj Mary u thirr tek tabela për të recituar mësimin.

Qengji u tremb.

Ai blegeriu fort dhe doli duke vrapuar nga nën banka, duke e ndjekur Mary-n drejt klasës. Fëmijët shpërthyen në të qeshura. Edhe mësuesja, zonja Polly Kimball, nuk i përmbajti dot buzëqeshjen para se t’i kërkonte butë Mary-t që qengji të dilte jashtë.

Mary mendoi se episodi do të harrohej si çdo ndodhi e fëmijërisë. Ajo nuk e dinte se dikush e kishte parë të gjithë skenën, dikush që do ta kthente atë akt të vogël mëshire në histori.

Një nxënës vizitor, John Roulstone, u magjeps nga pamja e qengjit besnik. Të nesërmen, u kthye në shkollë me kalë dhe i dha Mary-t një copë letre. Në të kishte shkruar tre strofa, të thjeshta, muzikore, të paharrueshme.

Versioni i parë i shkruar i “Mary Had a Little Lamb.”

Mary e ruajti atë letër për gjithë jetën.

Qengji jetoi katër vjet, mjaftueshëm për të sjellë në jetë tre qengja të tjerë, para se të vdiste në një aksident në stallë. Nëna e Mary-t ruajti me kujdes pak nga leshi i saj dhe i qëndisi Mary-t çorape që ajo i çmoi deri në pleqëri.

Vitet kaluan. Mary u rrit, u martua, krijoi familje. Pastaj poema u rikthye.

Në vitin 1830, shkrimtarja Sarah Josepha Hale botoi librin Poems for Our Children dhe përfshiu vargjet origjinale, duke shtuar strofa të tjera. Poema u përhap në të gjithë Amerikën. Fëmijët e mësuan përmendësh. Mësuesit e recitonin. Familjet e këndonin.

Dhe erdhi viti 1877.

Thomas Edison, teksa testonte shpikjen e tij të re, fonografin, kishte nevojë për diçka për të shqiptuar në regjistrimin e parë audio në histori. Dhe mendja i shkoi tek katër vargje:

“Mary had a little lamb…”

Këto fjalë u bënë zëri i parë i regjistruar i njerëzimit.

Një rimë e lindur nga dhembshuria e një vajze të vogël u shndërrua në tingullin që hapi epokën e teknologjisë së regjistrimit.

Mary Sawyer jetoi qetë deri në moshën shtatëdhjetë vjeç, kur më në fund foli publikisht duke pranuar se ajo ishte Mary e vërtetë. Ajo dhuroi çorapet e qëndisura me leshin e qengjit për të ndihmuar në shpëtimin e “Old South Meeting House” në Boston, duke i bashkuar çdo fijeje një shënim të shkruar me dorë: “Unë jam Mary e këngës.”

Ajo vdiq në vitin 1889, por historia e saj jeton në një nga pjesët më të qëndrueshme të fëmijërisë që ka njohur bota.

E vërteta pas “Mary Had a Little Lamb” nuk ka të bëjë me një rimë apo një melodi. Fillon me një fëmijë që refuzoi të largohej nga diçka e vogël që vuante. Një vajzë që luftoi për një jetë të cilës nuk i jepej rëndësi.

Një vajzë, mirësia e së cilës u përhap përtej shekujve.

Mary e shpëtoi qengjin.

Dhe në këmbim, qengji i dha pavdekësi.

Pas çdo kënge të thjeshtë fëmijësh, ndonjëherë fshihet një zemër e vërtetë, një zgjedhje e vërtetë, një akt i vërtetë guximi.

Veprimi i Mary Sawyer ishte i vogël.

Por jehona e tij ka kumbuar për më shumë se dyqind vjet.

Përgatiti: Albert Vataj