Agjenda e reformës e Maqedonisë së Veriut, e cila u miratua më 23 tetor, e që u shpalos dje edhe nga autoritetet e vendit, është e orientuar drejt adresimit të sfidave thelbësore që pengojnë konvergjencën socio-ekonomike të vendit me Bashkimin Evropian (BE). Aktualisht, Maqedonia e Veriut ka një PBB për frymë që është shumë poshtë mesatares së BE-së dhe ka ngecur në shumicën e treguesve ekonomikë dhe socialë, vlerëson BE-ja në dokumentin e publikuar pikërisht për këtë Agjendë. Brukseli ndër të tjera thekson se, do të monitorohet vazhdimisht përputhshmëria e financimeve të ndryshme, për të siguruar një zbatim të suksesshëm dhe efektiv të reformave, raporton Portalb.mk.

Agjenda identifikon një gamë sfidash, përfshirë rritjen e ulët të produktivitetit, dominimin e sektorëve me vlerë të ulët, një mjedis të komplikuar ligjor dhe rregullator, si dhe qasje të kufizuar në financim për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM-të).

Disa nga problemet e tjera të identifikuara përfshijnë ngadalësimin e inovacionit dhe adoptimit të teknologjisë, diferencat në digjitalizim midis sektorit privat dhe administratës publike, si dhe struktura të thella të papunësisë, përfshirë mosmarrëveshjet mes aftësive të punëtorëve dhe kërkesave të tregut. Një ekonomi informale e madhe, një regjimi ndihmës shtetëror joefikas dhe ndërmarrje shtetërore të pasuksesshme po ashtu kontribuojnë në dobësimin e konkurrencës së bizneseve vendase.

Sfidat e energjisë janë gjithashtu kritike. Maqedonia e Veriut ka një varësi të lartë nga importet e energjisë, e cila është përkeqësuar nga rritja e çmimeve ndërkombëtare pas pandemisë COVID-19 dhe luftës në Ukrainë. Kjo situatë ka çuar në një deficit të thelluar tregtar të energjisë, duke nxjerrë në pah nevojën për të dekarbonizuar ekonominë përmes zhvillimit të burimeve të rinovueshme dhe përmirësimit të efikasitetit energjetik.

Në përgjigje të këtyre sfidave, Agjenda e Reformës ka si qëllim të adresojë ndryshime strukturore dhe të modernizojë ekonominë, duke e lidhur këtë me objektivat e rregullit (BE) 2024/1449. Ky rregull thekson rëndësinë e forcimit të sundimit të ligjit, luftës kundër korrupsionit dhe organizatave kriminale, si dhe forcimin e kapaciteteve administrative për të arritur një standard të lartë të përshtatshmërisë me legjislacionin dhe politikat e BE-së.

Foto ilustrim, e edituar nga Portalb.mk

Agjenda e Reformës përfshin pesë fusha kyçe politike:

1. Mirëqeverisja dhe reforma e administratës publike: Ky segment synon të forcojë kontrollin financiar të brendshëm, të rrisë konkurrencën në prokurimin publik dhe të avancohet në konsolidimin fiskal për të rikuperuar hapësirën fiskale. Objektivi është optimizimi i organizimit dhe funksionimit të institucioneve shtetërore dhe reforma e shërbimit civil.
2. Kalimi në energji të gjelbër dhe digjitalizimi: Agjenda synon të trajtojë dobësitë në sektorin energjetik përmes masave si anëtarësimi në tregun e energjisë dhe thjeshtimi i procedurave për miratimin e lejeve për burime rinovueshme, për të ndihmuar në arritjen e objektivave për klimën dhe energjinë deri në vitin 2050.
3. Kapitali njerëzor: Qëllimi këtu është të modernizojë sistemin arsimor për të adresuar diferencat në aftësi dhe për të rritur pjesëmarrjen në arsimimin profesional dhe formimin e rritur, duke krijuar sisteme të sigurisë së cilësisë në arsim të lartë.
4. Mjedisi i biznesit: Objektivat përfshijnë reduktimin e informalitetit, lehtësimin e procedurave për krijimin e bizneseve, mbështetje për inovacionin, rritjen e qasjes në financim për NMV-të, dhe përmirësimin e transparencës në menaxhimin e ndihmave shtetërore.
5. Themeloret/sundimi i ligjit: Ky segment përfshin përmirësimin e legjislacionit zgjedhor, efikasitetin dhe transparencën e sistemit gjyqësor, si dhe përpjekjet për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar.

Kjo Agjendë e Reformës përfaqëson një përgjigje të qëndrueshme, të plotë dhe koherente ndaj qëllimeve të rregullit (BE) 2024/1449 dhe pritet të nxisë progresin në konvergjencën socio-ekonomike me BE-në. Komisioni ka adresuar rreziqet potenciale gjatë vlerësimit të Agjendës dhe nuk janë identifikuar rreziqe. Gjithashtu, do të monitorohet vazhdimisht përputhshmëria e financimeve të ndryshme, për të siguruar një zbatim të suksesshëm dhe efektiv të reformave. Kjo do të kontribuojë në forcimin e lidhjeve midis Maqedonisë së Veriut dhe BE-së dhe do të ndihmojë në integrimin e saj më të thellë në strukturat evropiane.

Ndryshe, ministri për Çështje Evropiane, Orhan Murtezani, më 25 tetor, prezantoi për herë të parë Agjendën Reformuese të Maqedonisë së Veriut, e cila u miratua më 23 tetor edhe zyrtarisht nga Komisioni Evropian.

Orhan Murtezani. Foto: Ministria e Çështjeve Evropiane

Theks i veçantë u vu mbi hapat dhe kushtet për pagesë sipas Instrumentit për Reforma dhe Rritje për Ballkanin Perëndimor, i cili parashikon pagesa bazuar në përmbushjen e mjaftueshme të hapave reformuese. Përmes kësaj Agjende, vendi do të ketë qasje në ndihmën financiare të Bashkimit Evropian, duke mundësuar integrim ekonomik të rëndësishëm dhe harmonizim me standardet evropiane.

Murtezani theksoi se bashkëpunimi me Komisionin Evropian vazhdon përmes monitorimit të vazhdueshëm të progresit dhe përmbushjes së reformave të dakorduara, me fokus të veçantë në sundimin e ligjit, luftën kundër korrupsionit, zhvillimin e ekonomisë së tregut dhe përforcimin e institucioneve.

Agjenda Reformuese hap rrugën e shfrytëzimit të Fondit për Reforma dhe Rritje të Bashkimit Evropian, fond ku janë planifikuar 6 miliardë euro për shtetet e Ballkanit Perëndimor.

Kjo agjendë reformuese konsiderohet një dokument kyç që do të përcaktojë drejtimin e politikave për të ardhmen.

Plani për Rritje për Ballkanin Perëndimor prej 6 miliardë eurosh u miratua nga Komisioni Evropian me 8 nëntor 2023. Ai bazohet në katër shtylla: forcimi i integrimit ekonomik në tregun unik të BE-së; forcimi i integrimit ekonomik brenda Ballkanit Perëndimor përmes tregut të përbashkët rajonal; përshpejtimi i reformave fundamentale dhe rritja e asistencës financiare për të ndihmuar reformat.

Në prill dhe maj të këtij viti, Parlamenti Evropian dhe Këshilli i BE-së ranë dakord që vendet e Ballkanit Perëndimor të marrin 6 miliardë euro nga Brukseli, dy miliard do të jenë para pa kthim, ndërsa tjerat në formë të kredive. 750 milionë euro janë të destinuara për Maqedoninë e Veriut, kurse kësti i parë do të jetë shtatë përqind, përkatësisht 52.5 milionë euro.